Sầu riêng bị “sượng” là một nỗi băn khoăn rất lớn của nhà vườn trồng sầu riêng. Sầu riêng bị “sượng” được định nghĩa bởi Nakasone và Paull (1998) là hiện tượng rối loạn sinh lý làm cho phần ăn được (cơm) bị cứng, có màu nâu, không có màu vàng tươi hoặc màu sắc không đồng đều.
Múi sầu riêng bị sượng
Hiện tượng sầu riêng bị “sượng” thường gặp ở đồng bằng sông Cửu Long và các tỉnh Tây Nguyên tùy theo giống. Mình có phân tích theo 4 loại giống dưới đây:
Giống sầu riêng Monthong: thường gặp hiện tượng cơm cứng, cơm cứng và mất màu hay cơm bị nhão (Hình 1).
Hình 1 – Hiện tượng sượng cơm trên giống sầu riêng Mon Thong:
a) Cơm cứng, có màu sắc hơi nhạt; b) Cơm trái có màu trắng, cứng so với cơm có màu vàng, mềm ở múi không sượng; c) Cơm bị nhão
Giống Sầu riêng RI 6 hiện tượng sượng cơm chủ yếu là “cháy múi”, phần cơm có màu nâu hay bị biến dạng (Hình 2a).
Giống sầu riêng Sữa Hạt Lép hiện tượng sượng chủ yếu là cơm nhão, mềm. Hiện tượng cháy vách múi, cơm phát triển không đều hay “cơm trong” có xuất hiện nhưng rất ít (Hình 2b).
Sầu riêng Khổ Qua xanh thường xuất hiện hiện tượng nhão cơm. Cơm rất mềm, không thể cầm bằng tay được (Hình 2c). Hiện tượng nhão cơm thường xuất hiện trong mùa mưa, sau những đợt mưa lớn.
Hình 2 a) Hiện tượng cháy múi trên giống sầu riêng RI 6;
b) Cháy múi và nhão cơm trên giống sầu riêng Sữa Hạt Lép; c) Nhão cơm trên giống sầu riêng Khổ Qua Xanh
Ngoài những hiện tượng sượng như mô tả trên còn có hiện tượng “sượng bao” là phần cơm phía trong tiếp giáp với vách múi có màu trắng, cứng nhưng bên ngoài vẫn mềm. Ngoài ra, cũng có trường hợp “sượng” do cơm trái có màu sắc vàng, trắng không đồng đều như “da lợn”, phần cơm có màu trắng thường hơi cứng hơn so với phần có màu vàng.
Nguyên nhân
Theo tài liệu nghiên cứu của một số nước như Thái Lan thì giống không hoàn toàn là yếu tố quyết định mà chủ yếu là do biện pháp canh tác của nhà vườn làm cho sầu riêng bị “sượng”. Một số nguyên nhân gây ra hiện tượng sượng cơm sầu riêng được liệt kê như sau:
Sự cạnh tranh dinh dưỡng trong quá trình phát triển trái
Trong giai đoạn 8 – 12 tuần sau khi đậu, trái phát triển phần cơm rất mạnh, có thể đạt 16 g/trái/ngày nên khi cây ra đọt non sẽ xảy ra tình trạng cạnh tranh chất dinh dưỡng giữa sự phát triển của đọt non và cơm trái mà sự huy động chất dinh dưỡng cho sự phát triển của đọt non thường mạnh hơn cơm trái nên cơm trái không phát triển bình thường dẫn đến hiện tượng “sượng”.
Sự ra đọt non trong giai đoạn trái phát triển thường liên quan đến kỹ thuật bón phân và quản lý nước. Bón dư thừa phân, đặc biệt là phân đạm sẽ kích thích sinh trưởng làm cho cây sầu riêng ra đọt non.
Ra hoa và đậu trái nhiều đợt cũng gây ra sự cạnh tranh chất dinh dưỡng giữa hoa và trái non với sự phát triển trái làm trái bị sượng.
Môi trường
Ở Việt Nam do điều kiện khí hậu và mực thủy cấp cao nên quản lý nước trong vườn sầu riêng trong giai đoạn trái phát triển là yếu tố quan trọng có ảnh hưởng rất lớn đến năng suất và chất lượng trái sầu riêng. Mưa hay tưới nước quá nhiều cũng thúc đẩy cây ra đọt non. Mưa nhiều, mực thủy cấp trong mương cao làm gia tăng ẩm độ đất, cây hút nhiều nước là nguyên nhân gây ra hiện tượng cơm nhão và kích thích cây ra đọt non gây ra sự cạnh tranh dinh dưỡng với trái đang phát triển.
Ẩm độ đất cũng là yếu tố quan trọng quyết định sự ra hoa nên quản lý nước trong vườn tốt là yếu tố giúp cho sầu riêng ra hoa sớm và tập trung hơn ở những vườn không có quản lý nước. Thông thường, nếu để ra hoa tự nhiên, cây sầu riêng sẽ ra hoa thành hai hay nhiều đợt hoa, nên xuất hiện sự cạnh tranh dinh dưỡng giữa hoa và trái non, hoa và trái trưởng thành và sự cạnh tranh giữa trái non và trái trưởng thành.
Đặc điểm của cây và kích thước trái
Cây sầu riêng nhân giống bằng hột, cây còn tơ, mới ra trái một hai năm được ghi nhận dễ bị sượng hơn cây trồng bằng phương pháp nhân giống vô tính hay cây trưởng thành. Nguyên nhân được giải thích là do những cây này sinh trưởng mạnh, dễ ra đọt non nên gây ra hiện tượng cạnh tranh dinh dưỡng trong quá trình phát triển trái. Hiện tượng sượng sẽ giảm dần khi cây trưởng thành. Trái có kích thước lớn cũng dễ bị sượng hơn trái nhỏ
Trái kích thước lớn dễ bị sượng hơn
Rối loạn dinh dưỡng
Sự mất cân bằng trong trái cũng có thể là nguyên nhân gây ra hiện tượng rối loạn sinh lý trong trái, trong đó mặc dù chưa có kết luận về sự liện hệ giữa hiện tượng trái chín không đồng đều với dinh dưỡng khoáng nhưng có những nghiên cứu cho thấy can-xi và ma-giê là hai chất có ảnh hưởng đến hiện tượng trái chín không đồng đều (Anon, 1993). Hiện tượng cháy múi được cho là do thiếu chất Bo. Sự mất cân bằng giữa can-xi, ma-giê và kali cũng là yếu tố gây ra hiện tương cứng cơm và mất màu trên giống sầu riêng Monthong. Kali có tương quan nghịch với can-xi và ma-nhê. Bón nhiều phân kali nhưng thiếu can-xi và ma-giê cũng gây ra sự mất cân bằng dinh dưỡng và làm cho sầu riêng bị sượng.
Theo khuyến cáo của các tài liệu nước ngoài thì bón phân có chứa Clor (như phân KCl hay các loại phân hỗn hợp N:P:K có chứa nguyên liệu là KCl) cũng là nguyên nhân làm cho sầu riêng bị sượng.Có lẽ do nguyên tố chlor làm cho cơm trái sầu riêng tích nhiều nước, làm giảm phẩm chất cơm.
Kết luận:
Nhìn chung, dù trái sầu riêng bị “sượng” theo hình thức nào, thì phẩm chất trái cũng giảm và không còn giá trị thương phẩm nữa. Sầu Riêng Gia Lai xin chia sẻ đến quý bạn đọc, nhà vườn cách khắc phục tình trạng này ở bài viết sau. Chân thành cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết của chúng tôi.
